HISTORIA PRODUKCJI WHISKY

Whisky (z gaelickiego [staroszkockiego] uisge beatha, czyli „woda życia”) powstała prawdopodobnie w Irlandii ok. 500 roku naszej ery, kiedy to na wyspę przybyli misjonarze znający się na sztuce destylacji.

Na początku aqua vitae (posługiwano się nazwą łacińską) była produktem destylacji sfermentowanych ziół i owoców (dzięki temu do dziś możemy delektować się takimi likierami jak Benedictine, czy Chartreuse) i używana była wyłącznie do celów leczniczych (w czasach prohibicji w USA zostanie to wykorzystane do nielegalnego obrotu tym zacnym trunkiem).

W IX wieku „lekarstwo” trafiło do Szkocji, nazwa zaś trunku ewoluowała w XVII wieku od uiskie, poprzez whiskie, aż w 1736 roku utrwaliła się jako whisky.

Na przełomie XVII i XVIII wieku nałożono na trunek wysokie podatki, co przyczyniło się do zejścia produkcji do podziemia aż do pierwszej połowy XIX wieku, kiedy podatki znacznie zmniejszono.

Wtedy też niejaki Aeneas Coffey wynalazł alembik typu patent still (do destylacji ciągłej, w odróżnieniu od pot still wykorzystywanego do droższej, bardziej żmudnej destylacji przerywanej), który przyczynił się znacznie do produkcji whisky na przemysłową skalę.

Do popularyzacji „wody życia” przyczyniła się także pod koniec XIX wieku epidemia filoksery (rodzaj mszycy) we francuskich winnicach, która zdziesiątkowała uprawy pod wino, a przede wszystkim pod mocniejsze destylaty – koniak i armaniak. Na ich miejsce wskoczyła whisky, która do dziś zdobywa coraz to nowych wielbicieli.

Co prawda wspomniana powyżej prohibicja w USA (lata 20-te XX wieku) gwałtownie zahamowała rozwój rynku, który jednakże odrodził się z nową siłą po jej zniesieniu. Tym bardziej, że popyt rósł, a tańsza i prostsza w odbiorze whisky typu blended od samego początku zdobyła sobie liczne grono stałych odbiorców.

RODZAJE WHISKY

Istnieje kilka rodzajów whisky – oto one:

– single malt – whisky słodowa, produkowana w alembikach typu pot still, pochodząca z jednej destylarni, nie mieszana z żadną inną, wytwarzana z destylowanego i leżakowanego w beczkach zacieru z jęczmienia; musi leżakować co najmniej 3 lata [Arran, Old Pulteney, Loch Lomond, Balblair, Tomintoul, Glencadam, An Cnoc, Speyburn, Glen Moray, Ileach, Finlaggan, Bruichladdich]

– single cask (single barrel) – whisky słodowa z jednego zakładu i z pojedynczej beczki; rzadko spotykana [Balvenie 12yo Single Barrel]

– blended malt (pure malt, vatted malt)– whisky słodowa mieszana; mieszanka samych whisky typu single malt [Highland Journey, Monkey Shoulder, Glenalmond]

– blended – mieszanka whisky słodowych i innych mieszanych (np. Johnnie Walker Red Label to mieszanka 35 różnych destylatów) , gdzie, w wersjach z oznaczeniem wieku, np. Chivas Regal 12yo 12 lat oznacza, że najmłodszy destylat wchodzący w skład tej whisky ma 12 lat   [Johnnie Walker, Ballantine’s, Famous Grouse, Hankey Bannister, Catto’s, Clansman, Embassy Club, Cutty Sark, Macarthurs, Canadain Club, VAT 69, Jameson, Bushmills, Dimple, Chivas Regal]

– grain – whisky zbożowa wytwarzana w przemysłowym alembiku typu patent still z różnego rodzaju zbóż (oprócz jęczmienia używa się też pszenicy, żyta i kukurydzy); tańsza i prostsza w odbiorze aniżeli single malt, stanowi główny składnik blendów (większość destylarni grain whisky 100% swoich destylatów przeznacza właśnie na blendy) [North British, Invergordon, Cambus, Cameronbridge]

– bourbon – może być produkowany w całych Stanach, musi jednak leżakować co najmniej 2 lata w stanie Kentucky, przy czym nazwa stanu Kentucky musi widnieć na etykiecie, niezależnie od miejsca produkcji trunku; tak samo jak Tennessee Whiskey najmniej 51% destylatu musi pochodzić z kukurydzy, leżakowanie zaś odbywać się musi w nowym, osmalonym od środka amerykańskim dębie [Heaven Hill, Evan Williams, Rebel Yell, Jim Beam, Maker’s Mark] 

– Tennessee Whiskey – produkowana tylko w stanie Tennessee w USA; tak jak grain produkowana z 4 zbóż, przy czym co najmniej 51% destylatu musi stanowić ten z kukurydzy; okres leżakowania: najmniej 2 lata; odróżnia się od bourbona tym, iż niezbędny jest przy jej produkcji proces filtracji na węglu drzewnym z klonu cukrowego. [Jack Daniel’s, George Dickel]

– corn whiskey – powstaje podobnie jak bourbony/TW, z tym, że w najmniej 80% skomponowana jest z destylatu kukurydzianego [Platte Valley, Mellow Corn, Georgia Moon – tzw. księżycówka]

PROCES PRODUKCJI WHISKY SŁODOWEJ

Produkcja whisky słodowej dzieli się na kilka etapów:

1. Słodowanie jęczmienia – ziarna jęczmienia zalewane są wodą i zostawiane na jakiś czas w celu wykiełkowania; po wykiełkowaniu suszone są gorącym powietrzem (w przypadku whisky łagodnych) lub wędzone w dymie torfowym.
2. Zacieranie słodu – mieszanka słodu i nieskiełkowanego ziarna zalewana jest gorącą wodą (ok. 65 stopni) i mieszana, w wyniku czego, po lekkim ostudzeniu, powstaje zacier, do którego następnie dodaje się drożdże; zacier fermentuje około 2-3 dni w kadziach zaciernych i powstaje tzw. brzeczka, zawierająca niewielką ilość alkoholu (ok. 12-16%)
3. Destylacja – najważniejszy proces; odbywa się w specjalnych alembikach, naczyniach pękatych u dołu i zwężających się ku górze; podgrzany destylat paruje i przechodzi do kolejnego alembiku, gdzie proces się powtarza; whisky single malt destyluje się w alembikach pot still (destylacja przerywana), zaś grain w patent still (destylacja ciągła); szkockie whisky destyluje się dwukrotnie (wyjątkiem jest Auchentoshan – odbywa się tam trzykrotna destylacja), w Irlandii – trzykrotnie; odrobina destylatu „ulatuje” w powietrze (z beczek dębowych, które „oddychają”, także) – nazywa się to „działką Aniołów”
4. Maturacja – czyli starzenie w dębowych beczkach; po destylacji destylat jest przezroczysty i ma dużą moc alkoholu (powyżej 60%); używa się wielu rodzajów beczek: nowych, surowych (raw cask), po innych alkoholach: bourbonie, sherry, porto, amarone, rumie, etc.); by destylat nazwać whisky musi on leżakować przez co najmniej 3 lata (w przypadku bourbona/TW – 2 lata w nowym dębie)
5. Filtracja na zimno – obniżanie mocy alkoholu z beczki do 40% lub 43%; często pomijany proces – dolną granicę stanowi moc 46%; whisky butelkowane z mocą beczki (najczęściej grubo powyżej 50% to tzw. Cask Strenght)
6. Butelkowanie

NAJWAŻNIEJSI (WYBRANI) PRODUCENCI WHISKY NA ŚWIECIE

SZKOCJA:

Regiony:

1. CAMPBELTOWN – region w południowo-zachodniej części Szkocji; istnieją tu dwie destylarnie: Glen Scotia i Springbank (obok Kilchomana jedyna, która cały proces produkcji whisky przeprowadza w miejscu położenia zakładu; uprawia również swój własny jęczmień; produkowane są tu marki: Springbank [destylacja dwu i pół-krotna], Longrow [silnie torfowa] i Hazelburn [nietorfowa, destylacja trzykrotna])

2. SPEYSIDE– region w północno-wschodniej części Szkocji, zlokalizowany wokół rzeki Spey w Moray. Choć niewielki (stanowi część Highlands) skupia niemal 50 destylarni (z czego w samym Dufftown jest ich siedem). Produkuje się tu przede wszystkim whisky łagodne, słodkawe, owocowe. 

Niektóre z destylarni:

– GLEN MORAY – powstała w 1897 roku. Założona przez Roberta Thorne’a w miejscu starego browaru przekształconego w destylarnię whisky. Mieści się przy brzegach rzeki Lossie, w samym sercu Elgin, historycznej stolicy Speyside. Między 1910 a 1923 rokiem zamknięta ze względu na kryzys w branży.  Od 1923 roku działa nieprzerwanie do dziś. Produkuje się tu whisky bardzo delikatne, owocowe, z nutami mięty, wrzosu i miodu. 

Oficjalne wersje to: Elgin Classic NAS [No Age Statement – bez deklaracji wieku], Elgin Classic Port Cask Finish NAS, Elgin Classic Peated NAS [jedyna torfowa], 10yo Chardonnay Cask, 12yo, 16yo, 25yo Port Cask Finish

– TOMINTOUL – jedna z młodszych destylarni, powstała w 1964 roku, należąca do Angus Dundee Distillers. Znajduje się w mieście Tomintoul, nad brzegiem rzeki Avon, który jest z kolei dopływem Livet (stąd na etykietach zamiast samego „Speyside” jest „Speyside Glenlivet” – gdzie „Glenlivet” oznacza „dolinę rzeki Livet”), jest jednym z najwyżej położonych zakładów gorzelniczych w całej Szkocji (350 m.n.p.m. – drugie miejsce po Dalwhinnie). Destylarnia posiada 4 alembiki, które są największymi tego typu urządzeniami w całym Speyside. Dodatkowo do produkcji swojej wyjątkowo subtelnej whisky wykorzystuje jedno z najczystszych górskich źródeł w kraju – Ballantruan.

Produkowane są tu 2 marki whisky: TOMINTOUL (oficjalne wersje:Peaty Tang NAS [jedyny torfowy], 10yo, 12yo sherry finish, 12yo port finish, 14yo, 16yo, 21yo, 25yo, 33yo, 1976y)i OLD BALLANTRUAN (50% NAS, 10yo 50%)

– KNOCKDHU – jedna z pięciu destylarni w rękach szkockiej firmy Inver House (pozostałe to: Pulteney, Balmenach, Balblair, Spyburn), powstała w 1894 roku, leży nad rzeką Isla, u stóp Knock Hill, niedaleko miejscowości Huntly, na pograniczu Speyside i Highlands (stąd Highland na opakowaniach). Nazwa, z gaelickiego, oznacza „czarne wzgórze”. W przeszłości należała do koncernu DCL (dzisiejsze United Distillers) i była uznawana (do dziś tak jest) za bardzo nowoczesną. W 1983 roku zamknięta, ponownie otwarta pięć lat później po przejęciu jej przez koncern Inver House. Jako że nazwa destylarni często jest mylona z inną (Knockando – „małe czarne wzgórze”), zdecydowano, iż zakład będzie produkował whisky pod nazwą AN CNOC („wzgórze”). Ze starą nazwą Knockdhu nadal można jednak się spotkać – przede wszystkim u niezależnych dystrybutorów. Co do samego zakładu jest on niewielki (tylko dwa alembiki), a większa część produkowanej tu whisky to destylaty delikatne, słodkie, miodowo-owocowe. 

Oficjalne wersje to: 12yo, 16yo (zaprzestano produkcji), 18yo, 22yo, 24yo, 35yo, Vintage (m.in. 1975, czy 2000), limitowane: Peter Arkle (4 wersje – wszystkie NAS), blas (cask strenght NAS), peaty (6 wersji, Peatlands, Rascan, Rutter, Cutter, Flaughter i Tushkar – wszystkie NAS)

– SPEYBURN – powstała w 1897 roku z inicjatywy niejakiego Johna Hopkinsa, jest jedną z pięciu destylarni znajdujących się w okolicach małej mieściny Rothes, po drodze między Dufftown a Elgin. Wybudowana w stylu wiktoriańskim jest także jednym z najpiękniejszych zakładów produkujących whisky. Pierwotnie produkująca destylaty do kupażowanych whisky, w 1992 roku, po przejęciu przez Inver House, zmieniła swoje podejście w tym względzie (już rok wcześniej, w 1991 roku pojawiła się pierwsza, 10-letnia wersja single malt). 

Oficjalne wersje to: Bradan Orach NAS, 10yo, 25yo

Inne znane destylarnie z tego regionu to m.in.: Aberlour, Ardmore, BALMENACH (gorzelnia z portfolio INVER HOUSE, produkująca destylaty do blendów; stąd pochodzi także szkocki gin CAORUNN), Balvenie, BenRiach, Brackla, Cardhu, Cragganmore, Glendronach, Glen Elgin, Glenfarclas, The Glenlivet, Glen Grant, Glenrothes, Knockando, Linkwood, The Macallan, Strathisla (najstarsza w Speyside – otwarta w 1786 roku), Tamdhu

3. HIGHLANDS – największy region produkcji whisky w Szkocji, górzysty, obejmujący Góry Kaledońskie i Grampiany, obejmujący północno-zachodnie wybrzeże kraju oraz środkową jego część (rozciąga się od portowej miejscowości Wick na północy, gdzie leży zakład Pulteney aż po należący kiedyś do Lowland zakład Glengoyne w okolicach Glasgow).  

Niektóre z destylarni:

– BALBLAIR – destylarnia należąca do koncernu Inver House, leżąca w bezpośrednim sąsiedztwie z bardziej znaną Glenmorangie, położona w miasteczku Edderton, w dawnym hrabstwie Ross-shire. Choć powstała już w 1790 roku, to jej korzenie sięgają roku 1749 (przez wzgląd na to, iż niegdyś Ross-shire było rajem dla nielegalnej produkcji whisky). Obecnie stojące budynki pochodzą z 1870 roku, nazwa zaś z gaelickiego oznacza albo „pole bitwy” albo „miasteczko na równinie”. Założycielem był niejaki Simpson, który pałeczkę przekazał Johnowi Rossowi w 1798 roku. Ross i jego potomkowie zarządzali zakładem aż do 1894 roku, kiedy to został on wydzierżawiony Aleksandrowi Cowanowi, który zmodernizował gorzelnię tak, iż jego dzieło możemy podziwiać do dziś. Przejęty przez armię w trakcie II Wojny Światowej Balblair zaprzestał produkcji w 1941 roku, ponownie zaś otworzył się w 1949 roku za sprawą Roberta Jamesa Cummingsa, który czterokrotnie zwiększył moc produkcyjną z czasów Cowana i zarządzał firmą aż do emerytury w 1970 roku. Wtedy zakład kupił Hiram Walker & Sons Ltd., zaś niedługo potem Inver House, obecny właściciel. Produkowana tu whisky charakteryzuje się głęboko owocową paletą aromatyczno-smakową popartą nutą pikantnych korzennych przypraw. Co ciekawe Balblair nie oznacza wieku na swoich produktach w sposób klasyczny – ilość lat zastępuje podaniem rocznika wyprodukowania destylatu, a mniejszą czcionką – zabutelkowania go. 

Oficjalne wypusty (wszystkie limitowane – m.in.): 2005,2004,2003,2002,2001,1999,1991,1990,1989,1983,1975

– GLENCADAM – powstała w 1825 roku, jedna z dwóch destylarni leżących w miejscowości Brechin (druga to North Port) w północno-wschodniej części Szkocji. Wielokrotnie zmieniała właścicieli (m.in. George Ballantine & Sons Ltd., Allied Distillers), aż w 2003 roku przejął ją Angus Dundee plc. Do niedawna była głównym składnikiem blendów (Ballantine’s, Teacher’s), obecnie powstało kilka wersji single malt. Glencadam to mały zakład posiadający jeden komplet alembików do podwójnej destylacji i, co ciekawe, do produkcji whisky wykorzystuje bardzo miękką wodę sprowadzaną kilkudziesięciokilometrowym rurociągiem z odległego jeziora Loch Lee. Dzięki temu zabiegowi Glencadam jest wyjątkowo subtelną i delikatną whisky.

Oficjalne wypusty: 10yo, 12yo port cask finish, 12yo oloroso sherry finish, 14yo, 15yo, 17yo, 21yo, 30yo

– LOCH LOMOND (DAWNIEJ INCHMURRIN) – stosunkowo młoda destylarnia, wybudowana w latach 1965-1966 z inicjatywy Mitchella Sorbie na terenie dawnej farbiarni perkalu, położona na granicy regionów Highlands i Lowland, nad jeziorem Lomond, w miejscowości Alexandria. Jest to jeden z niewielu zakładów produkujących zarówno whisky słodowe, jak i zbożowe oraz mieszane, dodatkowo całkowicie niezależny od wielkich koncernów. Co więcej zakład posiada alembiki różnych rozmiarów i kształtów, dzięki czemu produkuje sporą ilość całkowicie różnych od siebie destylatów. Oprócz różnych wersji Loch Lomond gorzelnia wytwarza też whisky o nazwach: Inchmurrin, Old Rhosdhu, Glen Douglas, Craiglodge, Inchmoan i Croftengea. Obecnie należy do Loch Lomond Group, w skład której należą destylarnie: Loch Lomond, Littlemill, Glen Scotia.

Oficjalne wypusty: Original Malt, Reserve Blended, Signature Blended, Single Grain, Clansman Blended

– PULTENEY – najdalej na północ (poza Scapa i Highland Park na Orkadach) wysunięta destylarnia w Highlands, leżąca w portowej mieścinie Wick, założona w 1826 roku przez Jamesa Hendersona, doświadczonego nielegalnego gorzelnika. Swoją nazwę zawdzięcza sir Williamowi Pulteneyowi, członkowi parlamentu, przewodniczącemu Brytyjskiego Zarządowi Łowisk, budowniczemu portu w Wick (był to sprytny zabieg Hendersona – nazwa destylarni wzięta od nazwiska najbardziej wpływowej persony w Wick miała przynieść zakładowi same profity – w każdym razie dzięki temu zabiegowi Pulteney to jedyna z tak powstałą nazwą destylarnia na świecie). Henderson zarządzał zakładem do 1920 roku, od tej pory przechodził on często z rąk do rąk. Między 1926 a 1951 rokiem Pulteney była zamknięta. W 1951 ponownie otwarta przez Roberta Cumminga (twórcy sukcesu w Balblair). W 1959 roku gorzelnię przejął Hiram Walker, aż w końcu w 1995 roku Inver House. Pulteney posiada tylko jeden zestaw alembików do podwójnej destylacji, i to o dość nietypowym kształcie (zakupiony z likwidowanej destylarni w Campbeltown nie mieścił się pierwotnie w budynku, toteż jego górną część po prostu ścięto). Sama whisky nazywana jest „manzanillą północy” za swój słonawy, lekko wytrawny smak. Produkowana tu whisky ma nazwę Old Pulteney.

Oficjalne wersje: 12yo, 17yo, 21yo (Whisky roku 2012), 30yo, 35yo, 40yo, Flotilla NAS, Navigator NAS, Clipper Comm NAS, 1990,1989 (whisky roku 2016)

Inne znane destylarnie z tego regionu to m.in.: Aberfeldy, Blair Athol, Clynelish, Dalmore, Dalwhinnie, Deanston, Edradour, Glengoyne, Glenmorangie, Oban, Tullibardine

4. LOWLANDS – typowo nizinny region w południowej części Szkocji, w pobliżu takich miast jak Glasgow i Edynburg, pomiędzy rzekami Clyde na zachodzie i Tay na wschodzie. Ze względu na łagodny klimat i małą ilość torfowisk produkuje się tu najłagodniejsze whisky na świecie. Niektóre z destylarni: Auchentoshan (jedyna w Szkocji stosująca metodę potrójnej destylacji), Glenkinchie, Bladnoch, Daftmill
5. ISLAY – region produkcji stanowiący jednocześnie jedną z wysp Hebrydów Wewnętrznych, na południowy zachód od wyspy Jura. Stanowi mekkę dla fanów whisky ze względu na mocno charakterystyczny, dymno-słono-torfowy charakter produkowanych tu destylatów. Dodatkowo znajduje się tu legendarny zakład o nazwie Port Ellen, który, choć w 1983 roku zakończył produkcję, nadal cieszy się ogromnym powodzeniem i estymą. Destylarnie:

– BRUICHLADDICH – najdalej na zachód wysunięta destylarnia w Szkocji, położona na półwyspie Rhinns, nad zatoką Loch Indaal. Nazwa oznacza „zbocze górskie nad brzegiem morza”, co w świetny sposób odzwierciedla jej położenie. Zbudowana w 1881 roku przez trzech synów znanego gorzelnika z Glasgow, Johna Harveya. Między 1929 a 1937 rokiem zamknięta, następnie przez lata działała w cieniu innych zakładów z Islay, w końcu zamknięta ponownie w 1995 roku. W końcu w roku 2000 nastąpiła rewolucja. Zakład przejął jeden z najlepszych niezależnych dystrybutorów Murray McDavid, który na menadżera mianował Jima McEwana, dotychczas pracującego w Bowmore. Był to strzał w dziesiątkę. Od tej pory ta unikatowa gorzelnia (najstarsze w Szkocji drewniane alembiki [jedynie odrestaurowane], własny jęczmień, brak choćby jednego komputera) zyskuje na znaczeniu i zaczyna święcić triumfy. Dodatkowo warto dodać, iż produkuje się tu destylaty zarówno torfowe, jak i pozbawione torfu, wszystkie butelkowane są z mocą co najmniej 46% (nie są filtrowane na zimno ani barwione karmelem), oraz że wskrzeszono tu ducha dawnej Port Charlotte, nieistniejącej już destylarni, w serii whisky o nazwie Port Charlotte właśnie. Oficjalne wypusty: Bez torfu:  Laddie Classic NAS, Laddie 8yo, Islay Barley NAS, Organic Scottish Barley NAS, Black Art. (cała seria ponad 20-letnich destylatów); Torfowe: Port Charlotte Scottish Barley NAS, Islay Barley NAS, seria PC (obecnie 11-letnia i 12-letnia), 2007; Super torfowe: Seria Octomore (06/1, 06/2, 07/1, 07/2, 07/3, 07/4 – wszystkie 5-letnie, limitowane, cask strenght); w zakładzie produkuje się także gin THE BOTANIST

– PORT CHARLOTTE – patrz wyżej

– pozostałe: Laphroaig, Lagavulin, Caol Ila, Ardbeg, Bowmore, Kilchoman, Bunnahabhain

– VINTAGE MALT WHISKY – niezależny dystrybutor whisky (tzw. Independent Bottler – IB – w odróżnieniu od oficjalnych wypustów danych destylarni, czyli OB. – Official Bottling), w którego portfolio znajduje się linia wielu unikatowych destylatów pod szyldem THE COOPER’S CHOICE oraz marki kilki whisky:

– FINLAGGAN (ISLAY)– swą nazwę zaczerpnęła od ruin tajemniczego Finlaggan Castle, zamku władców trzech małych wysp (przede wszystkim Eilean Mor) leżących na terenie małego jeziora Loch Finlaggan. Whisky Finlaggan jest tak samo tajemnicza jak Finlaggan Castle – o tym, z której destylarni pochodzi wie zaledwie kilka osób na świecie. Oficjalne wypusty: Old Reserve 40% NAS,Old Reserve Port Finish 46% NAS,  Eilean Mor 46% NAS, Cask Strenght 58% NAS

– ILEACH (ISLAY)– nazwa tej whisky oznacza ni mniej, ni więcej jak „Człowiek z Islay”. Kolejna zagadka dla fanów prawdziwie dymnych destylatów (nazwa destylarni, z której pochodzi jest, tak jak w przypadku Finlaggan, tajemnicą). Oficjalne wypusty: 40% NAS, Cask Strenght 58% NAS

– HAMILTONS – seria czterech destylatów z czterech różnych regionów (wersje: Islay, Highland, Speyside, Lowland, a także Lowland w wersji single grain – wszystkie NAS)

– GLEN KIRK – whisky z regionu Speyside, której nazwa odnosi się do tradycji przekazywania dziedzictwa narodowego zawartego w starych kościołach, bardzo licznych w regionie (Glen oznacza dolinę, Kirk – kościół); wersje: NAS, 8yo, 12yo

– GLEN PARKER – kolejna whisky ze Speyside, której etykietę zdobi jeleń przemierzający wyżyny regionu, który z kolei w szkockiej mitologii oznacza harmonię i czystość, a więc walory tej whisky; butelkowany w wersji NAS

– GLEN RANOCH – tym razem whisky z Highlands, z delikatną nutką torfu, rozlewana w wersji NAS

– SMOKEY JOE – whisky z Islay, produkowana w 100% z jęczmiennego słodu suszonego przy użyciu dymu torfowego; butelkowana w wersji NAS

– PARKERS – blended whisky z delikatną nutą torfowego dymu i przewagą destylatów pochodzących z Highlands (podobnie jak Glen Parker etykietę zdobi jeleń); butelkowana w wersji NAS

– GLENANDREW – whisky z Highlands, otrzymała wyróżnienie w 2001 roku na International Wine & Spirit Competition; butelkowana w wersji NAS i 10-letniej

– LINIA THE COOPER’S CHOICE – stworzona przez powstałe w 1992 roku Vintage Malt Whisky i jej założyciela Briana Crooka. Dziesiątki skupowanych we wszystkich zakładach destylatów, wszystkie pozbawione filtracji na zimno (butelkowane z mocą co najmniej 46%), niekiedy w wersjach Cask Strenght (z mocą beczki) i w różnych rodzajach beczek (bourbon, sherry, etc.). Niektóre rzadkie wypusty: Garnheath 1986, Lochside 1964, Caperdonich 1998, Littlemill 1985

6. WYSPY – na kilku szkockich wyspach znajdują się destylarnie produkujące, podobnie      jak na Islay, najczęściej mocno dymne, zdecydowane w smaku i aromacie whisky. Są to:

– ARRAN – destylarnia o nazwie identycznej jak wyspa, na której się znajduje, założona w 1995 roku w miasteczku Lochranza. Jest pierwszą legalną gorzelnią whisky na Arran od 150 lat, na której niegdyś działało około 50 zakładów. Ojcem Arran jest Harrold Currie, były dyrektor Chivas Regal, któremu pomysł stworzenia całkowicie nowej whisky zaświtał na początku lat 90-tych ubiegłego wieku. Zbudowana „z niczego”, całkowicie od podstaw, produkuje coraz to lepsze destylaty (pierwszy w 1998 roku), najczęściej pozbawione torfu, dające nadzieję na co najmniej świetlaną przyszłość. Oficjalne wypusty (niektóre): Lochranza NAS, Port//Sauternes//Amarone Cask Finish NAS, 10yo, 12yo Cask Strenght (limitowany, z różnych roczników), 14yo, 17yo, 18yo, seria Premium Cask (Bourbon, Sherry – limitowana, rożne roczniki), torfowa seria Machrie Moor (w 2 wersjach: 46% i Cask Strenght – limitowana); w zakładzie produkowana jest także whisky ROBERT BURNS (w wersji blended i malt, obie NAS) upamiętniająca najsłynniejszego poetę szkockiego, prekursora romantyzmu Roberta Burnsa; zakład produkuje także likier czekoladowy na bazie whisky Arran – ARRAN GOLD 

– Isle of Jura (wyspa Jura)

– Talisker (wyspa Skye)

– Tobermory (nietorfowa), Ledaig (torfowa) [wyspa Mull]

– Highland Park, Scapa (Orkady)

– Abhainn Dearg (wyspa Lewis)

IRLANDIA

Irlandia jest prawdopodobnie krajem, w którym whisky powstała (szczegóły powyżej w dziale „Historia whisky”). Niezależnie od tego to właśnie w tym kraju stoi najstarsza na świecie, do dziś zresztą istniejąca i świetnie się mająca, destylarnia – Old Bushmills (powstała w 1608 roku). W dawnych czasach, aż do XIX wieku irlandzka była dużo popularniejsza od szkockiej, a najgroźniejszym jej konkurentem był francuski koniak. Epidemia filoksery we Francji oraz wynalezienie alembiku patent still do destylacji ciągłej przyczyniły się do popularyzacji whisky na świecie, ale przede wszystkim tej szkockiej. Duży wpływ na to ma także specyfika destylatów pochodzących z Irlandii – w tym kraju produkuje się głównie blendy i grain whisky (a raczej whiskey – w celu odróżnienia od szkockiej), mało tu jest single maltów, a jedyna Connemara produkuje whiskey torfową, poza tym stosuje się tu głównie potrójną destylację, co powoduje, że irlandzka whiskey jest zazwyczaj bardzo delikatna, ale rzadko wybitna. Obecnie jednak obserwujemy kolejny globalny boom na whisky, toteż i Irlandia zaczyna obrastać w nowe destylarnie i zmniejszać dystans do szkockich. Niektóre z destylarni: Old Bushmills (produkująca zarówno nierocznikowe blendy, jak i rocznikowe malty), Cooley (produkująca blend Kilbeggan, single grain Greenore oraz malty – jedyną torfową w Irlandii Connemarę i Tyrconell), New Midleton (produkuje Jamesona, Paddy, Midletona, single pot still Redbreasta oraz bardzo rzadką single pot still Green Spot), Teeling, Tullamore, Clontarf1014 (single malty i blendy) 

INNE KRAJE

– KANADA – głównie delikatne grain whiskey (Canadian Club, Canadian Special, Seagrams VO, Crown Royal), bardzo rzadko single malty (Glen Breton)

– JAPONIA – już w XIX wieku, bo w 1899 roku, niejaki Shinjiro Torii założył własną firmę alkoholową (przemianowaną w 1963 roku na Suntory – obecnie jeden z największych koncernów na świecie), zaś w 1923 roku pierwszą japońską destylarnię – Yamazaki. Potem w 1934 powstała Yoichi, zaś w 1973 roku Hakushu. Pierwotnie, ze względu na niezwykle dosadne umiłowanie Japończyków do kopiowania, destylarnie w Kraju Kwitnącej Wiśni były żywcem przeniesione w skali 1:1 ze Szkocji. Obecnie zaczynają się coraz bardziej różnić od szkockich, również ze względu na politykę handlową Japonii (kraj ten jest drugim największym producentem whisky na świecie). Światem tym rządzą dwa koncerny – wspomniany wcześniej Suntory (właściciel Yamazaki i Hakushu) oraz założony przez Masatakę Taketsuru Nikka Whisky Distilling (właściciel Yoichi i Miyagikyo, produkujący też różnego rodzaju blendy i grain whisky pod nazwą Nikka). Pozostałe to m.in. Fuji Gotemba (produkujący whisky Kirin), Monde Shuzo (produkujący malta FUJIKAI oraz blenda Isawa), czy Chichibu, Eigashima Shuzo (produkująca bardzo ciekawą blended whisky AKASHI WHITE OAK, która ze względu na zawartość spirytusu z melasy nie jest w Unii Europejskiej traktowana jako whisky) i TOGOUCHI (produkowana od 1990 roku przez Chugoku Jozo, master blendera gorzelni Togouchi, w wersjach: Premium NAS, 12yo, 18yo). Z Japonii pochodzi też jedna z legend z zamkniętej destylarni – Karuizawa.

– INDIE – destylarnie: Amrut, John, Sikkim

– WALIA – destylarnia Penderyn

– TAJWAN – destylarnia KAVALAN (Założona w 2005 roku przez King Car Group, mieści się w południowo-wschodniej części kraju, w pobliżu miasta Yilan. Powstawała zaledwie 9 miesięcy i została wyposażona w 3 szkockie alembiki. Ze Szkocji pochodzi także Master Blender zakładu, Ian Chang. Produkuje whisky młode, nierocznikowe [ze względu na gorący klimat – angel’s share wynosi 8-10%/rocznie przy 2-3% w Szkocji], leżakowane w różnych rodzajach beczek – po bourbonie, różnych rodzajach sherry i innych win. Oficjalne wersje: King Car Coductor, Single Malt, Podium, Concertmaster Port Cask Finish, Sherry Oak, seria Solist: Bourbon, Sherry, Sherry Fino, Vinho Barrique (najlepsza whisky 2015 roku) [wszystkie Cask Strenght], seria Premium)

– whisky produkuje się na całym świecie, m.in. w Szwecji (Mackymra), Belgii, Francji, Niemczech, a nawet w Australii, czy Nowej Zelandii; mamy też swojego przedstawiciela także w Polsce – Kozuba

GRAIN WHISKY

– jak już wyżej było wspomniane grain whisky jest produkowana w alembikach przeznaczonych do destylacji ciągłej (patent still) z czterech zbóż: jęczmienia, żyta, pszenicy i kukurydzy; produkowana z przeznaczeniem do blended whisky, dlatego próżno szukać oficjalnych wypustów konkretnych destylarni (butelkowana jedynie przez niezależnych bottlerów). Destylarnie: Loch Lomond (opis wyżej), Cameronbridge, Girvan, Invergordon, North British, Port Dundas, Strathclyde (wszystkie szkockie – oczywiście na świecie jest ich więcej, np. Teeling w Irlandii)

INDEPENDENT BOTTLERS (IB)

– w odróżnieniu od oficjalnych bottlerów (OB.), czyli właściwych destylarni, firmy zajmujące się skupem destylatów od oficjalnych zakładów po to, by móc je leżakować i butelkować po swojemu, wydając tym samym rzadkie, nieoficjalne wersje. Dzięki nim możemy do dziś zasmakować w whisky już nie produkowanych, ot choćby Port Ellen, czy Brora. Niektórzy z nich:

– THE COOPER’S CHOICE (opis wyżej)

– HUNTER LAING & COMPANY LTD. –  rodzinna firma założona przez Stewarta H. Lainga, który przez dziesięciolecia praktykował i poznawał tajniki i zakamarki świata whisky u boku swego ojca Fredericka. Jego brat butelkuje również swoje destylaty – jako Douglas Laing. Bracia Laing zaliczani są do ścisłej czołówki bottlerów na świecie. Niektóre z bottlingów: seria OLD MALT CASK (w 99% 50-procentowe wersje znanych i mniej znanych whisky, w tym takie rarytasy jak: Allt A’Bhainne 18yo, Fettercairn 18yo, czy Macduff 21yo), seria OLD & RARE (bardzo rzadkie, stare destylaty, butelkowane z mocą beczki, m.in. Glencadam 34yo, Macallan 21yo, czy Teaninich 40yo), seria SOVEREIN (whisky z destylarni grain, butelkowane z mocą beczki, m.in. Invergordon 30yo, czy z nieistniejącej już Cambus 26yo)

– MACKILLOP’S CHOICE – firma założona w 1996 roku przez ANGUS DUNDEE DISTILLERS. Nazwę wzięła od Lorne’a Mackillopa, członka prestiżowego Institute of Masters of Wine. Instytut ten organizuje jeden z najtrudniejszych egzaminów dotyczących win i alkoholi na świecie. Oczywiście Mackillop egzamin zdał (udało się to naprawdę nielicznym), zaś seria Mackillop’s Choice jest jego autorskim pomysłem. Klasa sama w sobie! Niektóre z bottlingów: Mortlach 1989 sherry cask cask strenght, Highland Park 1988 cask strenght, Caol Ila 1981 cask strenght

– DUNCAN TAYLOR – jeden z najlepszych na świecie Independent Bottlerów. Niezwykle wyważona i wręcz doskonała selekcja, bardzo rzadkie destylaty, wspaniałe whisky – to znak firmowy Duncan Taylor. Oprócz wypustów z poszczególnych, istniejących lub nie, destylarni szkockich, firma posiada kilka swoich marek: BLACK BULL (blend skomponowany pół na pół z whisky słodowej i zbożowej, wielokrotnie nagradzany; butelkowany w wersjach, m.in. 12- letniej, czy Special Reserve – zawierającej destylaty nawet z lat 60-tych XX wieku), THE BIG SMOKE (blended malt w wersji NAS, mocno torfowy), GALORE (pure malt), AULD REEKIE (delikatnie dymna). Niektóre z bottlingów: seriE NC i NC2 (młode destylaty, od 11-stu do 15-letnich, butelkowane z mocą 46%, m.in.: Glenlossie 1998 13yo, Benrinnes 1997 14yo, czy Craigellachie 1999 11yo), seria Rarest of Auld (starsze, znakomite destylaty, butelkowane najczęściej z mocą beczki, m.in.: Inchgower 1982 29yo, czy grain whisky Cameronbridge 1979 32yo), seria Octave (najrzadsze, najbardziej poszukiwane, specjalnie wyselekcjonowane i leżakowane w wyjątkowych beczkach typu Octave, np. The Glenlivet 1968 42yo)

– inni uznani bottlerzy to, m. in.: Blackadder, Gordon & McPhail, Taste Still (belgijski), Samaroli (włoski), Signatory Vintage,Cadenheads, Adelphi, Maltbarn

BOURBON

– HEAVEN HILL – destylarnia założona w 1935 roku w Bardstown w stanie Kentucky, tuż po zniesieniu w USA prohibicji. Założycielami było pięciu braci Shapira, zresztą do dziś firma jest całkowicie rodzinna i niezależna (pod tym względem największa w USA). Produkuje się tu wiele marek bourbonów, m.in. flagowy HEAVEN HILL, poza tym REBEL YELL (ulubiony trunek Keitha Richardsa z The Rolling Stones), EVAN WILLIAMS, żytni RITTENHOUSE, wysokiej klasy ELIJAH CRAIG, księżycówkę GEORGIA MOON, czy należące do rodzaju corn whiskey PLATTE VALLEY i MELLOW CORN. Poza tym Heaven Hill wytwarza wiele innych alkoholi, w tym koniak Ansac, tequilę Arandas, czy likier Hpnotiq. 

WYBRANE BLENDED/BLENDED MALT WHISKY

– HANKEY BANNISTER – firmę założyło w 1797 roku dwie przeciwstawne osobowości – Beaumont Hankey, ekonomista, nietuzinkowa, ekstrawagancka postać oraz Hugh Bannister, bystry, wymagający, stonowany biznesmen. Od początku święciła triumfy, była ulubioną whisky księcia Williama IV i Winstona Churchilla. Za czasów panowania króla Jerzego V, w 1901 roku, otrzymała królewski gwarant, dzięki czemu mogła być dostarczana na jego dwór. W 1988 roku firmę kupił koncern Inver House Distillers, który unowocześnił markę i wspiął ją na jeszcze większe niż dotychczas poziomy, dzięki czemu w 2009 roku wersja 40-letnia została uznana za najlepszą blended whisky świata, zaś w 2014 roku złote medale w swoich klasach otrzymały wersje Heritage (butelkowana z mocą 46%, z przewagą destylatów torfowych) i 12-letnia. W skład każdej z wersji Hankey Bannister wchodzą whisky słodowe należące do Inver House: AnCnoc, Balblair, Old Pulteney, Speyburn i Balmenach. Wszystkie wersje: Original Blend NAS, Heritage Blend 46% NAS, 12yo, 21yo, 25yo, 40yo

– CATTO’S – markę, jako jedną z pierwszych blended whisky na świecie, stworzył James Catto dokładnie w 1861 roku w portowym mieście Aberdeen (dokładna nazwa firmy: CATTO’S RARE OLD SCOTTISH HIGHLAND). Dokładnie 17 lat później, w 1878 roku zdobyła ona swój pierwszy złoty medal w Paryżu podczas International Wine & Spirits Competition (IWSC), sukces zaś powtórzyła w 1884 roku podczas London International Exhibition. Duży wkład w ten sukces włożył kolega Catto’sa ze szkolnej ławy i jednocześnie właściciel P&O White Shipping Lines (firmy oferującej rejsy statkami). Obecnie firma należy do koncernu Inver House Distillers. Wszystkie wersje: Rare Old NAS, 12yo, 25yo

 – ROBERT BURNS BLEND – szukaj powyżej pod hasłem ARRAN

– HIGHLAND JOURNEY – blended malt produkowany przez niezależnego wytwórcę Huntera Lainga. Mieszanka samych whisky słodowych z jednego regionu, Highlands, leżakowanych w beczkach po bourbonie i sherry,  butelkowana w wersji NAS, nie filtrowana na zimno (alk. 46,2%)

– CLANSMAN – blended whisky stworzona w destylarni Loch Lomond, skierowana do jak najszerszej grupy odbiorców, butelkowana w wersji NAS

– EMBASSY CLUB, KINSEY – blended whisky butelkowane przez Glen Calder Blenders Ltd., spółkę należącą do koncernu Inver House. Produkowane z przeznaczeniem dla jak najszerszej grupy odbiorców, butelkowane w wersji NAS

– MACARTHUR’S – historia tej whisky sięga roku 1877 i jest ściśle związana z dziejami starożytnego klanu MacArthur pochodzącego z Argyllshire w Szkocji, który walczył u boku Roberta Bruce’a o niepodległość Szkocji. Produkowana przez koncern Inver House, butelkowana w wersji NAS

– PARKERS – patrz wyżej pod hasłem VINTAGE MALT WHISKY

– GLENALMOND – blended malt (pure malt), którego wersja z rocznika 2001 otrzymała srebrny medal w swojej klasie na International Wine & Spirit Competition w 2004 roku. Nazwa oznacza „dolinę rzeki Almond”. Butelkowana przez VINTAGE MALT WHISKY w wersjach rocznikowych (ale poniżej 10 lat), jak i podstawowej NAS o nazwie Everyday

– GOLDEN GLEN – delikatna blended whisky, butelkowana w wersji NAS

Po więcej wspaniałej whisky zaglądaj na Kukunawa.pl